Joris Luyendijk op #DHplus: het concept achter de Banking Blog

‘In het begin wist ik ab-so-luut niets over de bankwereld,’ geeft hij toe. ‘Maar we verwachtten dat 99% van onze lezers niets van de bankwereld kennen’. Het idee van The Guardian was simpel: iemand die even weinig over de bankwereld als zij kent, op pad sturen en zijn leercurve volgen.

Stille bronnen

In het totaal nam Luyendijk 200 interviews af, hoewel het de eerste weken moeilijk was om er zelfs maar ééntje te kunnen strikken. ‘In de financiële wereld kan je niet zomaar bronnen zoeken en met ze spreken,’ legt hij uit. ‘Bankiers spreken alleen in het bijzijn van een PR-verantwoordelijke met jou – of ze worden ontslagen. Dat maakt het uiteraard moeilijk om iemand te vinden die je meer vertelt dan een vooraf ingestudeerd nummertje’.

Na wat vruchteloos heen-en-weer getelefoneer, plaatste Luyendijk een oproep op de website van The Guardian. Uiteindelijk vond hij tien mensen in de bankwereld en liet ze over alledaagse dingen praten. De insteek? ‘Vertel me hoe het is om jou te zijn’. Luyendijk, antropoloog van opleiding, stelde ze open, alledaagse vragen. Zijn aanpak sprak aan – na publicatie van de eerste interviews contacteerden anderen hem zelf om geïnterviewd te worden.

Buiten het verifiëren van getuigenissen, deed de reactiepagina ook dienst als klankbord voor lezer én interviewee. Vele bronnen klaagden in het begin over de haatdragende commentaren op de website. Dus gaf Luyendijk ze een anonieme login en liet ze reageren op de twijfels van het publiek. Zo werden Luyendijks eigen vragen aangevuld met een – meestal diepgaande – interactie tussen de interviewee en zijn lezers. ‘Naast een interviewer, ben je net een party organizer,’ zegt de journalist bijna trots.

Alleswetend of ontdekker?

‘Mijn rol in de Banking Blog was heel anders dan die van een klassieke journalist die een kritische analyse doet,’ beaamt Luyendijk. ‘Je stelt jezelf niet voorop als alleswetende reporter, maar als een ontdekker met een interessante vraag. Deze soort journalistiek vraagt om andere soorten journalisten. De macho-journalist die met primeurs te koop loopt, past niet in dit plaatje’.

‘Het grote geluk van de Banking Blog is dat ik geen actueel nieuws moest brengen,’ zegt Luyendijk. ‘Ik moest niet nadenken over concurrentie met andere media, over aansprakelijkheid of over andere nieuwsevents. Wél belangrijk was het volledig anonimiseren van mijn bronnen zonder de lezer met een ver-van-mijn-bed-show achter te laten’. Een van de aanwezige journalisten op de Data Harvest Conferentie vraagt hem achter het dubbel checken van de informatie die zijn bronnen geven. ‘Bij het anonimiseren van het verhaal laat je alle details over specifieke banken of markten weg,’ legt Luyendijk uit, ‘waardoor veel data verloren gaat. Het gaat hier dan ook niet om harde feiten, maar om tendensen, houdingen en interacties. Je merkt al snel wanneer een verhaal net het verlengde van een vorig interview lijkt te zijn, of er helemaal uit valt. Vaak baseer ik me enkel op mijn intuïtie, maar ik overlegde ook regelmatig met bevriende contacten in de sector. Uiteraard kom je ook wel kwade of emotioneel onstabiele bronnen tegen. Die verhalen gingen regelrecht de vuilbak in’.

Het Watergate-effect

Volgens Luyendijk is de financiële wereld een van die industrieën waarin je de mensen aan de top genoeg vertrouwt om geen werkelijk afschuwelijke dingen te laten gebeuren – maar dat gebeurde enkele jaren geleden wel. Zijn onstilbare interesse naar sociale systemen achter ’s wereld grootste mythes lijkt deze keer ook doorspekt met sociaal engagement en onvrede. ‘Niemand moest naar de gevangenis na de bankencrisis in 2008,’ vertelt Luyendijk. ‘Want je kan de hele wereldeconomie lam leggen zonder iets illegaals te doen. Dat kan toch niet?’.

Toch heeft elke nieuwsredactie kritische journalisten nodig met een uitgebreide kennis van één domein, vindt ook Luyendijk. ‘Als je de boeven wil pakken of onrecht wil aanvechten,’ zegt hij, ‘heb je hardcore journalisten nodig die met verifieerbare feiten een ongekend nieuwsverhaal kunnen brengen. Maar het merendeel van de tijd schrijven journalisten stukken over van grote persagentschappen – en houden ze zich helemaal niet bezig met Watergate-waardige onderzoeken. Veel collega’s vergelijken zich misschien met Carl Bernstein, maar lijken eerder op een fabrieksjongen aan de lopende band. Met de opkomst van het internet kunnen we best wat journalisten van die band weghalen en andere stukken met meer waarde laten maken, die bijvoorbeeld systemen in onze maatschappij in kaart brengen’.

Door Anneleen Ophoff
Dit artikel verscheen ook op akophoff.wordpress.com