Interview met Ides Debruyne

“Meer dan ooit is er nood aan kwaliteitsvol journalistiek onderzoek naar feiten, achtergrond en context.”, zegt Ides. “De wereld wordt steeds complexer en informatiestromen gaan steeds sneller. De macht verplaatst zich bovendien naar beneden én naar boven. Steden worden belangrijker, terwijl de impact van Europese regelgeving nauwelijks te overschatten valt. De journalistiek in het algemeen, maar de onderzoeksjournalistiek in het bijzonder, moet zich nog aanpassen. Ondanks enkele inspirerende initiatieven is er nog te weinig onderzoeksjournalistiek op lokaal en Europees niveau.

In Europa staan traditionele nieuwsmedia echter onder druk. Er is steeds minder ruimte en onvoldoende middelen voor diepgravende journalistiek. In onze contreien is vooral een toenemende mediaconcentratie het probleem, terwijl een divers medialandschap essentieel is voor de kwaliteit van de democratie.”

Maakt het Fonds Pascal Decroos een concreet verschil, toen en nu?

“Twintig jaar geleden is het FPD begonnen met werkbeurzen voor journalisten. De essentie: journalisten kunnen tijd kopen om zich toe te leggen op kwaliteitsvolle bijzondere journalistieke projecten. Dit jaar krijgen we meer aanvragen dan ooit. Dat is enerzijds slecht nieuws, omdat het toont dat nieuwsmedia onvoldoende middelen kunnen of willen besteden aan diepgravende journalistiek. Bovendien groeien onze middelen niet mee: ons budget is ontoereikend om alle positief beoordeelde aanvragen te honoreren.

Anderzijds toont het dat onderzoeksjournalistiek allerminst dood is. Er blijft overigens een voortdurende aanwas van jong journalistiek talent, dat dankzij het FPD ervaring kan opdoen en zijn eerste stappen kan zetten.

Dat opkomend talent heeft overigens vaak de opleiding Internationale Researchjournalistiek gevolgd die we al 15 jaar organiseren in samenwerking met de Thomas More Hogeschool in Mechelen. Ook daar maken we het verschil en vullen we een lacune in Vlaanderen: ondanks de vele opleidingen journalistiek, is er immers geen opleiding voor onderzoeksjournalistiek, behalve de onze, die overigens niet gesubsidieerd wordt.

Meer algemeen breken we een lans voor het belang van onderzoeksjournalistiek in een moderne democratie en promoten we het gebruik van onderzoeksjournalistieke methodes zoals het gebruik van de WOB, archieven, statistiek en open data.”

De wereld evolueert. De journalistiek en het mediagebruik ook. Hoe speelt het FPD daarop in?

“Het FPD is altijd medianeutraal geweest. Wij ondersteunen bijzondere journalistieke projecten, in welke vorm ze ook tot bij een publiek worden gebracht: tekst, beeld, audio, digitaal, of diverse mengvormen. Uiteraard verschijnen met onze steun nog veel artikels in print en online media. En we steunen ook veel jonge, onafhankelijke documentairemakers. Zo zorgen wij er mee voor dat er nog journalistieke documentaires van eigen bodem op de VRT verschijnen. Een mooi voorbeeld dit jaar was Ademloos van Daniel Lambo, dat overigens een Ensor voor beste documentaire won. De documentaire werd op diverse festivals vertoond, was op televisie te zien als een serie en kon nadien ook online bekeken worden. Het onderzoek werd bovendien tot een long-read bewerkt. Op die manier bereikt een verhaal een zeer divers publiek. Met de opkomst van de podcast komt ook het verwaarloosde genre van de radiodocumentaire in een frisse vorm terug, en met succes. Zo werd het door ons gesteunde El Tarangu van Audiocollectief SCHIK al meer dan 500.000 keer gedownload.”

De podcast El Tarangu is een groot succes: meer dan 500.000 downloads.

Het FPD heeft dit jaar ook een expo georganiseerd over nieuwe documentairefotografie uit Vlaanderen en Nederland?

“Met ‘Nieuwe Gezichten’ willen we dit genre, dat eveneens door besparingen in verdrukking raakt, in de kijker zetten. Na De Markten in Brussel zal de tentoonstelling trouwens in Bornem te zien zijn. Nederland is een geprivilegieerde partner van het Fonds. We onderhouden goede relaties met de collega’s van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten, het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en de Nederlands-Vlaamse Vereniging voor Onderzoeksjournalisten. Bovendien huizen we nu al een jaar samen met het Vlaams-Nederlandse Huis deBuren, waarmee we dit jaar twee debatten organiseerden: één naar aanleiding van de tentoonstelling en één over het boek van Bette Dam, Op zoek naar de vijand. Op die manier zetten we het grensoverschrijdend denken in de praktijk om en bereiken we ook een ander publiek.”    

11 september 2019: Debat met Bette Dam over haar boek Op zoek naar de vijand. 

Kijkt het FPD ook verder over de grens dan naar Nederland?

“Zeker. Uiteraard zit je in eerste instantie met een taalbarrière. We vinden het immers belangrijk dat de journalistiek die we ondersteunen in het Nederlands beschikbaar is.

Maar sommige verhalen breken ook internationaal door. Zo was er dit jaar Mother, een documentaire van Kristof Bilsen over een Thais zorgcentrum voor Europeanen met Alzheimer. De film oogstte heel veel lof in het buitenland: The Guardian gaf de film 4 sterren en ook in de VS zijn ze enthousiast. We promoten de gesteunde projecten en journalisten ook via onze Engelstalige website en via de kanalen van Journalismfund.eu, de organisatie achter het Fonds. Bovendien staan onze beurzen open voor journalisten uit de hele wereld, zolang er een publicatie of uitzending via een Vlaams medium uit voortkomt.”

Je deed dit jaar ook internationaal van je spreken door af te wijken van het vaak gehoorde pessimisme, en te stellen dat onderzoeksjournalistiek ‘booming’ is.

“Inderdaad. Hoewel journalisten in sommige landen nog steeds niet werken in de meest optimale omstandigheden, stellen meer publicaties corruptie en criminaliteit aan de kaak en zien we nieuwe journalistieke netwerken, waarvan sommigen ontstonden op onze conferenties of door onze internationale werkbeurzen.

De digitalisering en de platformen hebben immers ook nieuwe mogelijkheden geschapen voor onderzoeksjournalistiek. Journalisten kunnen nu zelf online publiceren, op een efficiënte manier informatie vergaren en grote hoeveelheden data uit (gelekte) documenten snel analyseren. Communicatie over de grenzen heen gaat snel en goedkoop, wat internationale samenwerking bevordert. We zien dat vele nieuwe initiatieven vanuit journalisten zelf komen. Het FPD zou deze mediaplatformen willen ondersteunen, maar het ontbreekt ons helaas aan middelen hiervoor. We zien ook dat er vaak een gebrek is aan zakelijke scholing bij journalisten. Dat is een lacune in de huidige opleidingen. We bekijken momenteel met internationale partners of we daarvoor een programma kunnen ontwikkelen.”

Je ziet de toekomst dus positief tegemoet, zowel voor de journalistiek als voor het Fonds Pascal Decroos?

“We zijn een vzw beheerd door burgers, maar werken onder meer met middelen van de Vlaamse Overheid. Dit jaar waren er verkiezingen. Voor de Vlaamse Overheid hebben we daarom een memorandum gemaakt waarin we nog eens uitleggen waarom journalistiek zo belangrijk is, waarom ze ondersteuning nodig heeft en waarom de overheid die ondersteuning moet geven. Elk jaar is er opnieuw onzekerheid over de middelen die beschikbaar worden gesteld voor het Fonds. We hopen dat de Vlaamse Overheid een meer stabiele en duurzame visie ontwikkelt wat betreft journalistiek, en daar de nodige middelen ter beschikking voor stelt.”

Dan belooft de nieuwe Vlaamse Regering alvast weinig goeds volgens jou?

“Ze is alleszins niet goed begonnen. Ze schaft het Vlaams Journalistiek Fonds af, een project dat de Vlaamse Regering zelf nog maar een goed jaar geleden naar ons toe had geschoven. Qua duurzaam beleid kan dat tellen. Je vraagt je dan toch af waarom diezelfde overheid al die rapporten bestelt of resoluties ratificeert, die stellen dat kwaliteitsinformatie een publiek goed is, waarschuwen voor toenemende mediaconcentratie, of vragen om kleine digitale nieuwsinitiatieven te stimuleren en te beschermen: de Vlaamse Regulator voor de Media, de SARC, de OESO, de Raad van Europa, het Vlaams Parlement zelf, expertengroepen van de federale overheid, van de EU, enzovoort. We hebben ze allemaal opgelijst in ons memorandum.

Maar op iets langere termijn wil ik niet doemdenken. Het Vlaams Parlement heeft over meerderheid en oppositie heen aan de regering gevraagd om een toekomstgerichte ondersteuning van onafhankelijke, kwalitatieve journalistiek uit te bouwen. We moeten de beleidsmakers blijven informeren over de noden die er zijn, maar ook over de mogelijkheden die we hebben om er iets aan te doen. We kunnen internationaal het voortouw nemen zoals Vlaanderen in het verleden altijd al deed. Hopelijk streeft de nieuwe regering ook op dit vlak naar excellentie?”

 

Dit interview verscheen in de nieuwsbrief van het Fonds Pascal Decroos. 

Meer info over hoe je het Fonds kan steunen vind je hier. 

Je kan veilig online een gift doen: