Op zoek naar de onbekende kant van het zwarte continent
Vraag de doorsnee Belg naar drie woorden die hij met 'AFRIKA' associeert. De kans dat hij 'Ghana, Botswana en Mozambique' antwoordt, is verwaarloosbaar klein. Jammer, want stuk voor stuk zijn dat buitenbeentjes in Afrika, die elk op een heel eigen manier staan voor een ander, en meer hoopvol Afrika. Zijn de drie daarom bij ons nog zo onbekend?
Het Westen kent Ghana nochtans al erg lang. Ghana was het eerste land in zwart Afrika waarmee de westerse wereld handel ging drijven. Eerst in goud, later in slaven. Tegelijk heroverde Ghana als eerste zwart Afrikaans land zijn onafhankelijkheid, en geldt het vandaag als een baken van democratie. Barack Obama ging er om die reden op bezoek, en in juli nog weekte Ghana bij het Internationaal Muntfonds een lening los van 600 miljoen dollar - in volle economische crisis.
Botswana toont dat Afrikaanse leiders de natuurlijke rijkdommen van hun land niet altijd gebruiken om hun oorlogskas te stijven. Het land floreert dankzij zijn diamanten, en staat tegelijk voor het 'buzzword' goed bestuur: oud-president Festus Mogae won vorig jaar de prestigieuze Mo Ibrahim-prijs voor goed bestuur in Afrika - inderdaad, diezelfde prijs waarvoor de jury dit jaar geen geschikte winnaar vond.
Zullen we voortaan dan maar een 'goednieuwsshow' over Afrika opvoeren? Helemaal niet, de wereld is niet perfect. Maar hij is evenmin zo zwartwit als hij vandaag graag wordt voorgesteld. Verhalen over Afrika zijn nu haast altijd extreem - een verkrachtingsverhaal uit Oost-Congo versus een luxesafari in Namibië. Ruimte voor nuance ontbreekt.
Daarom hoort Mozambique ook in het rijtje thuis: het is nog altijd straatarm, maar sinds de bloedige burgeroorlog, die pas in 1992 ging liggen, heeft het een enorme weg afgelegd. In de haven van Maputo liggen nog altijd de schepen die de Portugezen bij hun vlucht uit Mozambique hebben gekelderd. Tegelijk wandel je voorbij een treinstation dat Gustav Eiffel heeft ontworpen, en in Parijs niet zou misstaan.
Maar bij alledrie zit een worm in de appel. De drie buitenbeentjes staan voor gigantische uitdagingen. Betekent de - deels geïmporteerde - aidsepidemie de doodssteek voor Botswana's welvaart? En heeft Botswana een alternatief, als de kostbare steentjes plots op zijn? Zal dat veerkrachtige Ghana weten om te gaan met de olie die het in 2007 vond? En kan Mozambique verder op het ingeslagen pad, of worden de overstromingen en grote droogtes Mozambique fataal?
-----
Dit project won de 11e Prijs Filip Decock (17/10/2010).
De Standaard vanaf 6 maart 2010.
De Standaard Blog vanaf 24 februari 2010.