LILONGWE, MALAWI - Malawi is één van de landen die het hardst wordt getroffen door de klimaatverandering. Door grote overstromingen én extreme droogte mislukt de oogst hier jaar na jaar. Meisjes zijn dan een makkelijke prooi voor mensenhandelaars. Om aan de armoede en de hongersnood te ontsnappen, belanden veel jonge meisjes in de prostitutie. En bijna de helft van hen trouwt voor ze achttien zijn, ook al is dat verboden. In de documentaire A Girl's Gaze onderzoeken Anke Dirix en Roel Nollet van The Redhorse Collective de link tussen klimaatverandering en gendergeweld. Voor het Fonds Pascal Decroos schreven ze een achtergrondverhaal waar ze een impressie van hun onderzoek geven aan de hand van één van de momenten die ze het meest zal bijblijven.
“Ik heb hier alleen maar seks met mannen omdat onze oogsten steeds mislukken,” zegt Esna. De zin komt zo spontaan uit haar mond, dat plots alle puzzelstukken van ons onderzoek in elkaar passen. Helaas, want voor Esna verandert dat niet veel. Een mensenhandelaar beloofde haar een job als serveerster. Ze verliet haar dorp op het platteland en werkt al sinds ze dertien is als prostituee in een bar in het centrum van Lilongwe. Ze wil alleen buiten met ons praten, omdat ze bang is voor de eigenaar.
Het is november 2020 en we werken al meer dan een jaar aan ons onderzoek. In september van het jaar ervoor stootten we op een verhaal over een scoutsgroep die humanitair werk doet in vluchtelingenkampen in Malawi. De groep heeft ook mensen geholpen na de doortocht van de cycloon Idai. Uit de eerste contacten blijkt dat één van de scoutsleiders ook actief is in een organisatie die zich inzet voor meisjes. Er zijn méér klachten van seksueel geweld na periodes van grote droogte of overstromingen, vertelt hij ons. En de laatste jaren is het weer zo onvoorspelbaar, dat geweld op vrouwen na zo’n ramp eigenlijk een chronisch probleem is geworden.
We verleggen onze focus en contacteren mensen van verschillende lokale organisaties die zijn verhaal bevestigen. Zo maken we kennis met Grace, die één van de organisaties coördineert. Vertrouwen opbouwen via online gesprekken is niet vanzelfsprekend, maar de gesprekken zijn hartelijk en na verschillende telefoontjes stuurt Grace stuurt ons anonieme cases door van enkele meisjes die zij opvangen.
We checken de verhalen ook bij Ezaius, een lokale journalist met een stevige bos dreadlocks, die iedereen lijkt te kennen. We leggen hem cases voor en hij gaat dan al op onderzoek uit. Met een half jaar vertraging raken we zelf ook in Malawi. Hoewel reizen op dat moment wordt afgeraden, is de urgentie om dit verhaal te maken nog groter geworden. Journalistiek stopt niet aan de grenzen. Ook niet aan de grenzen van een pandemie. Door corona is de situatie van de meisjes nog verslechterd. Na de lockdown in Malawi komen veel meisjes niet meer naar school, omdat ze getrouwd zijn, of erger.
De visumproblemen nemen we erbij. We brengen uren door op de immigratiedienst, omdat er een fout is gebeurd in de online aanvraag van ons visum. Niet onze fout, maar we worden wel van het kastje naar de muur gestuurd omdat niemand écht lijkt te weten wat er nu met ons moet gebeuren. Maar we zijn hier. En we gaan niet weg.
‘Kom morgen maar terug,’ horen we zeker vijf dagen op rij,’ je visum zal dan klaarliggen,’De dagen erna zit er telkens een andere ambtenaar op de stoel voor ons, en doen we ons verhaal nog eens opnieuw. Zolang we geen visum hebben, zitten we vast in de hoofdstad, maar we blijven wel doorwerken.
‘Heb je ook héle jonge meisjes?’ horen we Ezaius in het Chechewa vragen aan de telefoon. ‘Ik wil alleen hele jonge meisjes.’ ‘Geen probleem,’ knipoogt hij daarna naar ons. Het klinkt walgelijk, en in een andere context was dit totaal onaanvaardbaar geweest, maar de mensenhandelaar hapt toe. Door zich voor te doen als klant, heeft Ezaius een afspraak geregeld in de bar. De avond voor we Esna ontmoeten gaan we samen met hem naar één van de meest levendige buurten van Lilongwe. Hij stelt ons voor aan een man die nog voor het nationale elftal van Malawi speelde, maar nu aan lager wal is geraakt, omdat hij een drankprobleem heeft. Eén voordeel: hij kent alle bars van de stad. Hij krijgt de mensenhandelaar zo ver dat hij toelaat dat we hem filmen. En zo surfen we van het ene netwerk naar het andere, tot we Esna ontmoeten, en alle puzzelstukken in elkaar vallen.
‘Visa approved’, verschijnt er diezelfde dag op onze telefoon. De volgende ochtend vertrekken we naar het platteland. Alsof Esna dat voor ons heeft geregeld.
‘A Girl’s Gaze’ wordt op zaterdag 17 april uitgezonden in het programma Vranckx op Canvas
