2010-10-08

BRUSSEL – De Raad voor de Journalistiek stelt in het gezelschap van Minister van Media, Ingrid Lieten, haar nieuwe journalistieke code op woensdag 6 oktober voor. De minister vindt daarbij dat ieder die perssteun krijgt de code zou moeten erkennen.

Code gekoppeld aan perssteun?
Bij de aftrap van haar toespraak verwijst ze naar een uitspraak van Nick Davies in zijn boek Flat Earth News: “Dog doesn’t eat dog” in de gedachtegang dat de pers vaak een zondebok buiten de journalistiek zoekt. De minister vindt dat de nieuwe code hierop een antwoord biedt. Zij benadrukt het belang van zelfregulering zonder politieke inmenging en het onderschrijven van de nieuwe code door alle mediaspelers. Hierbij doet ze een extra oproep aan de aandeelhouders en CEO’s in de media. Zij spoort hen aan met de code rekening te houden bij het nemen van beslissingen. De minister stelt: “Ieder die geld krijgt van de overheid moet de code erkennen”. Tot slot benadrukte ze dat een vierde macht meer dan ooit nodig is.

Bedenkingen
Na de voorstelling hebben Wim Criel (Roularta, omschreven door de Raad voor de Journalistiek (RvdJ) als: de ouderdomsdeken met heel veel ervaring inzake mediarecht en deontologie van journalisten) en Tim Pauwels (VRT) toch enkele bedenkingen bij deze uitspraak. Beide werkten mee aan de opmaak van de nieuwe code. Criel zegt dat kwaliteit als voorwaarde stellen heel moeilijk te koppelen valt aan persvrijheid wegens artikel 10 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens over het recht op vrijheid van meningsuiting, dat stelt dat beperkingen van deze vrijheid slechts in uitzonderlijke en welbepaalde gevallen mogelijk zijn (http://www.ivir.nl/wetten/eu/art10EVRM.HTM) . Pauwels bedenkt wat met gesteunde media die de code dan toch niet volgen, moeten ze dan de steun terugbetalen? Wim Criel oppert een denktank samen te stellen om dit uit te klaren.

Blauwe boekje
Flip Voets, ombudsman van de RvdJ, en Patrick Martens, ondervoorzitter van de Raad en journalist bij Knack, stellen fier de nieuwe code voor. Zij vinden de nieuwe code een antwoord moet bieden aan de huidige kritiek op de journalistiek en de media. Verhoest ziet de code als het blauwe boekje, een boekje met impact alluderend op het rode en groene boekje.   

Zij zien de nieuwe code als een belangrijke etappe in een traject van 15 jaar. Op een georganiseerde manier maakt de RvdJ werk van een correcte toepassing van minimumregels voor het werk van journalisten. Steeds volgens het principe van de zelfregulering, ligt de nieuwe code in het logische verlengde hiervan en hangt nauw samen met de vrijheid van de pers.

Wat vooraf ging
De Rvdj gaat terug tot 1995. Van1995 tot 2002 als Raad voor Deontologie (in de schoot van de toenmalige nationale organisatie voor beroepsjournalisten), en van 2002 tot nu als Raad voor de Journalistiek (met de betrokkenheid van alle ‘partijen’ in het Vlaamse medialandschap – journalisten én mediadirecties; schrijvende pers én audiovisuele media).

In die 15 jaar zijn klachten steeds getoetst aan twee referentiedocumenten: Eén van in 1971: de Internationale Verklaring van de Plichten en Rechten van de Journalist (München). De andere van in 1982: de Code van de Journalistieke Beginselen (afgesproken tussen journalisten en uitgevers). De Verklaring en Code expliciteerden op hun beurt een standaardwerk: de Code van Bordeaux uit 1954 over het werk en de werkwijze van journalisten. Deze drie data zijn meteen ook een verklaring waarom in die 15 jaar steeds de nood gevoeld is om de journalistieke beginselen te actualiseren; aan te vullen; functioneler te maken; begrijpelijker te omschrijven voor telkens nieuwe generaties van journalisten.

Suggesties
De nood om dit te doen werd eind 2007 ook in de verf gezet naar aanleiding van het vijfjarig bestaan van de RvdJ. Door professor Dirk Voorhoof (na een evaluatieonderzoek over de werking van de RvdJ). Door Patrick Martens in een beschouwende bijdrage over de ontwikkelingen op het vlak van de zelfregulering tot dan. Deze suggesties zijn snel daarna opgepikt voor het schrijven van een nieuwe Code. Een inspanning van meer dan twee jaar. De werkgroep bestond uit Flip Voets, Pol Deltour (algemeen secretaris Vereniging van Vlaamse Journalisten), Tim Pauwels en Wim Criel. Bij de redactie van de nieuwe Code werd rekening gehouden met ontwikkelingen in de media (traditionele en nieuwe media en crossmediale activiteiten; niet alleen voor de ongeveer 2500 beroepsjournalisten in Vlaanderen, maar voor iedereen die op een of andere manier journalistiek bedrijft). Voor de redactie is een vergelijking gemaakt met 20 buitenlandse codes. In totaal zijn meer dan tien versies op papier gezet. Aan alle leden van de RvdJ is de kans geboden om aan te vullen en te verbeteren, en om zodoende een groot draagvlak voor nieuwe Code te creëren. Dat laatste werd bevestigd met een unanieme goedkeuring door de raad van bestuur van de RvdJ op 20 september jl.

Uitgangspunten van de nieuwe Code
-       Maximaal aansluiten bij het doel van journalistieke ethiek: minimumregels aanreiken voor een zo correct mogelijke journalistiek.
-       De Code is een verzameling van principes en/of streefnormen, en geen lijst van wettelijke voorschriften die door de RvdJ zouden getoetst worden als een soort rechtbank die sancties oplegt (de valkuil van een juridische benadering moet worden vermeden).
-       De Code is evenwichtig: hij is niet alleen een plichtenboek, maar waakt ook over het recht op informatie en de vrijheid van journalisten om hun werk te doen. In die zin kan een maatschappelijk belang voor een aantal principes een ‘uitzondering op de regel’ rechtvaardigen.
-       De Code houdt rekening met de verscheidenheid van de media én van hun publiek.
-       De Code is beknopt, duidelijk, overzichtelijk en logisch opgebouwd. En zodoende ook ‘gebruiksvriendelijk’ voor journalisten (én voor hun opdrachtgevers én voor de lezers, luisteraars en kijkers).
-       De principes in de Code zijn zo geformuleerd dat ze van toepassing kunnen zijn op alle nu denkbare situaties en dat ze dus ook enigszins bestand zijn tegen de tijd.
De Code concreet
-       De Code kan worden beschouwd als een ‘grondwet’ die in algemene bewoordingen journalistieke werksituaties omvat.
-       De principes worden in een apart deel aangevuld met een aantal richtlijnen over concrete toepassingen, die in de praktijk van acht jaar RvdJ en naar aanleiding van klachten en vragen werden geformuleerd.
-       Preambule: onderstreept het recht op informatie en vrije meningsuiting, het recht en de plicht te informeren, de vrijheid en de verantwoordelijkheid van journalisten.
-       27 principes en/of streefnormen gegroepeerd in vier hoofdstukken: waarheidsgetrouw berichten, onafhankelijk informeren, fair play, het respect voor het privéleven en de menselijke waardigheid.
-       Bij 8 principes geven concrete richtlijnen een bijkomende duiding voor de journalistieke praktijk. Die richtlijnen hebben onder meer betrekking op: onafhankelijkheid van journalisten en hun redacties; het omgaan met nieuwsmateriaal en opiniebijdragen van gebruikers; incognito- en aliasjournalistiek; embargoafspraken; berichtgeving over zelfdoding; financiële berichtgeving die kan gehypothekeerd worden door voorkennis, marktmanipulatie en belangenconflicten. Die laatste richtlijn was een uitvloeisel van Europese regelgeving en werd daarom geformuleerd in nauw overleg met de Commissie voor het Bank- en Financiewezen.
 
De Code is af, maar nooit helemaal
-       De Code is af, maar niet voor eeuwig. Dat geldt voor elke ‘grondwet’, en zeker in dit land.
-       Bedoeling van de RvdJ om elke twee jaar een nieuwe uitgave te maken: om de Code eventueel nog te verbeteren als een passage toch onduidelijk zou zijn, en om de Code aan te vullen met nieuwe richtlijnen.
-       Bedoeling is eveneens dat de RvdJ blijft open staan voor overleg met de collega’s van de Franstalige Conseil de déontologie journalistique om afstemming te zoeken over de regels een voor correcte journalistiek. Die zullen hoe dan ook gelijklopend zijn.
-       Journalisten zijn mensen, en mensen maken fouten. Het doet bij gebruikers soms vragen rijzen over de kwaliteit van de media. De nieuwe Code moet hen overtuigen dat journalisten en mediadirecties zich bewust zijn van hun rol en functie in de samenleving en dat ze die met de grootste zorgvuldigheid proberen te vervullen.

Ademloos in de culturele centra

2019-02-06

BRUSSEL - Meedogenloos winstbejag met een fatale impact, die zich tot op vandaag doet voelen. De door het Fonds gesteunde documentaire Ademloos van Daniel Lambo is nog steeds te zien in culturele centra over het hele land. 

Meer lezen

Deadline aanvragen FPD: 15/09/2017

2017-08-07

BRUSSEL - Tot 15 september (middernacht) 2017 kun je een aanvraag indienen voor een werkbeurs van het Fonds Pascal Decroos. Alle informatie te vinden op onze website.

Meer lezen

TEDMED Visualization Challenge

2010-12-17

NEW YORK - How does our neighborhood affect our health? Create a visualization showing the relationship between green space and public health, enter it by 11:59PM EST on December 31, and win a prize valued at $8,000. 

Meer lezen