Van theorie naar praktijk

Er was nood aan een nieuwe impuls, die de journalisten ertoe zou aanzetten hun verworven kennis en technieken in de praktijk te gebruiken.

Op zoek naar partners trok Telychenko naar het Deense International Media Support (IMS) centrum, dat haar in contact bracht met de Deense Association for Investigative Journalism (FUJ). Beide partijen zetten zich rond de tafel. De brainstorming die daarop volgde, resulteerde in 2003 in “Scoop”, een netwerk voor onderzoeksjournalisten in Oost- en Zuidoost-Europa, met contacten in Servië, Kroatië, Bulgarije, Roemenië, Oekraïne, Wit-Rusland, Bosnië-Herzegovina, Macedonië, Albanië, Moldavië en Montenegro. Henrik Kaufholz (foto), bestuurder van Scoop: “Scoop vloeit voort uit enkele observaties in Oost-Europa en de Balkan, gecombineerd met de internationale benadering van de FUJ.

We stelden vast dat heel wat landen uit de regio met dezelfde transitieproblemen kampten. Bovendien werken de Oost-Europese journalisten niet in het Engels, maar in hun eigen taal. Tegelijk wilde de Deense associatie al langer een soort van Oost-Europees dochternetwerk opzetten, als subtak van het bestaande globale netwerk van onderzoeksjournalisten. Er bestonden wel een aantal nationale initiatieven in de regio, maar er was geen overkoepelende organisatie. Je had bijvoorbeeld een centrum voor onderzoeksjournalistiek in Boekarest, een losse associatie in Servië, en één in Bulgarije. We kenden die mensen en we onderhielden goede contacten met hen. De Danish School of Journalism heeft onafhankelijke mediacentra in de Balkan steeds gesteund. En sommige Oost-Europese collega’s namen ook deel aan de eerste Global Investigative Journalism Conference (Kopenhagen, 2001) die de FUJ organiseerde. Scoop werd opgericht in Oekraïne, maar al van bij de eerste meeting waren er ook mensen uit andere landen, zoals Roemenië en Bulgarije, aanwezig.”

Een regionaal netwerk
Het doel van Scoop is een netwerk te ontwikkelen van professionele journalisten uit Oost- en Zuidoost-Europa en hen te integreren in het globale netwerk van onderzoeksjournalisten. Op die manier wil Scoop de uitwisseling van goede journalistieke praktijken stimuleren en het opzetten van onderzoeksjournalistieke projecten vergemakkelijken. Waar nodig, wordt ook financiële ondersteuning geboden. Zo kunnen journalisten een aanvraag indienen ter financiering van een onderzoeksjournalistiek project. Henrik Kaufholz: “Scoops netwerk heeft in elk land een nationale vertegenwoordiger. De nationale coördinatoren zijn de sleutelpersonen. Wij, de Denen, fungeren als een globale observator en coördineren waar nodig. Als men op nationaal niveau over iets twijfelt, kan men bij ons terecht. Bij projectaanvragen bijvoorbeeld beslissen we samen met de regionale vertegenwoordigers of een project wel of geen steun ontvangt. Maar omdat men ter plaatse over een stuk meer achtergrond beschikt dan wij, volgen we in 95 procent van de gevallen het oordeel van de nationale coördinator. De komende jaren zullen trouwens almaar meer beslissingen buiten Denemarken, in de landen zelf, worden genomen.”

Prestigieuze prijzen
Scoop steunt alle soorten projecten: zowel transnationale onderzoeken met teams van journalisten uit verschillende landen, als kleinere lokale initiatieven. Geen project is te klein of te groot, aldus Kaufholz, en de verschillende media – zowel print, audiovisueel als online – komen aan bod. Henrik Kaufholz: “Veel interessante media in de regio zijn webgebaseerd. Wat televisie betreft, is ons aandeel heel klein, omdat dat medium duur is. Toch is er bijvoorbeeld een lokaal televisiestation in Oekraïne, Union,  dat een reeks van vier gespecialiseerde documentaires heeft uitgezonden, die mee door ons werden gesteund. Dan doen we aan co-sponsoring. Het medium neemt de mankracht, de ervaring en de uitrusting voor hun rekening. Wij bieden de cash voor reizen, accommodatie en voor eventuele expertise.” Verschillende projecten die Scoop mee financierde, haalden intussen prestigieuze prijzen binnen. Zo ontving een internationaal team van Roemeense, Bosnische, Bulgaarse en Albanese journalisten onlangs nog de Global Shining Light Award  tijdens de vierde Global Investigative Journalism Conference in Toronto voor een grensoverschrijdend onderzoek over energievoorziening in de Balkan.

De toekomst
Scoop wordt gesubsidieerd door de Deense overheid via het ‘Neighbourhood Programme’ – een bilateraal programma tussen Denemarken en landen aan de grens van de uitgebreide Europese Unie. Daarnaast doen ook het Deense Global Society Institute en een aantal private stichtingen hun duit in het zakje. Henrik Kaufholz: “De fondsen die we nu ontvangen, zijn echter niet voor eeuwig. De komende vier jaar is Scoops financiering verzekerd. We hopen tegen het einde van die periode een aantal zaken te hebben gerealiseerd, zoals een sterk netwerk op zowel persoonlijk als institutioneel niveau, een prijs voor het beste onderzoeksjournalistieke project uit de regio en een Russische website naar analogie van Netnovinar.org.” Netnovinar.org. is een informatiefeducatief online platform over onderzoeksjournalistiek. De site wordt gecoördineerd vanuit Sarajevo en is beschikbaar in het Engels, in het Bosnisch en in het Kroatisch. Kaufholz: “Als we succesvol willen worden in landen als Wit-Rusland, Oekraïne, Moldavië en Rusland, hebben we een Russische component nodig. Bovendien biedt zo’n site journalisten de kans om informatie te verwerven, die ze in eigen land misschien niet op een legale manier te pakken krijgen. Verder hoopt Scoop zichzelf voldoende te kunnen promoten op internationale meetings om de uitgevers ertoe aan te zetten meer in onderzoeksjournalistiek te investeren. Als de journalisten er dan ook nog eens in slagen zich in de lokale media te lanceren en naambekendheid te verwerven, zijn we op de goede weg.”