BRUSSEL - Hoe kan het dat iemand voor een schijnbare trivialiteit -het aangeven van een verdwenen portefeuille- wordt opgesloten in een politiecel en drie uur later dood is? Met deze vraag begon Janine Meijer in januari 2021 aan haar onderzoek. Ze wilde precies weten wat er met Dieumerci Kanda was gebeurd nadat hij op 4 februari 2015 het politiekantoor in de Demosthenesstraat in Anderlecht binnenstapte. Op vraag van het Fonds schreef ze het verhaal achter haar onderzoek.
"De eerste uitdaging was de weduwe van Dieumerci en zijn zus overtuigen om mee te werken aan het artikel. Dat ging redelijk vlot. Ik was niet alleen afhankelijk van hen om een beeld te vormen van wat er die ochtend was gebeurd, maar ook om inzage te krijgen in de gerechtelijke stukken.
De familie had een klacht met burgerlijke partijstelling neergelegd tegen de betrokken politieagenten. Op vraag van de onderzoeksrechter was Comité P een onderzoek gestart. Het was cruciaal om het gerechtelijk dossier met de verhoren van de politieagenten te pakken te krijgen. In het dossier zaten ook medische verslagen, telefoongegevens en plaatsbeschrijvingen.
De documenten kreeg ik niet van de advocaat. De familie was inmiddels toe aan de derde advocaat. Met de eerste en de tweede advocaat hadden ze het contact verbroken, omdat ze niet tevreden waren over de prestaties. De derde advocaat wilde niet meewerken. De familie had alle documenten in een kartonnen doos opgeborgen. Het was onduidelijk of de documenten volledig waren en in welke volgorde ze moesten worden bekeken. Uiteindelijk kreeg ik toch een digitale versie van het dossier te pakken.
Een ander cruciaal moment was toen de zus mij de beveiligingsbeelden toonde waarop te zien is hoe Dieumerci zijn t-shirt aan stukken scheurt, een strop maakt en zich aan de spijlen van zijn cel ophangt. Het heeft de familie zes jaar gekost om de beelden te pakken te krijgen. Toen ik op een doordeweekse middag bij de zus op bezoek was, klapte ze haar laptop open en toonde mij het filmpje. Het was schokkend om te zien dat er 48 minuten lang geen enkele politieagent ingrijpt.
"Heel even sloot hij mij zelfs op in een cel"
Ik wilde ook het bewuste politiekantoor in de Demosthenesstraat bezoeken en de plek zien waar de feiten zich hadden afgespeeld. Het lukte om de nieuwe commissaris van de politiezone Zuid in Brussel te overhalen mij te ontvangen. Hij leidde mij rond en toonde de cel waar Dieumerci zich van het leven heeft beroofd. Heel even sloot hij mij zelfs op in een cel om mij te laten ervaren hoe beangstigend dat is. En te illustreren dat zo’n ervaring volgens hem bij veel mensen tot een paniekreactie leidt.
Ondanks al deze informatie moest ik naarmate mijn onderzoek vorderde aan mezelf toegeven dat het heel moeilijk was om de waarheid te achterhalen. De beveiligingscamera’s hadden niet alles gefilmd wat er zich op die bewuste ochtend in het politiekantoor had afgespeeld. En wat er was gefilmd, was steeds vanuit één hoek gefilmd waardoor je geen compleet beeld kreeg. Bovendien waren de beelden van slechte kwaliteit. Wat reikte de politieagente Dieumerci aan door de spijlen van de cel? Hoe vaak heeft Dieumerci via de parlofoon in zijn cel om hulp gevraagd? Is er elke keer iemand komen kijken? Ik heb het niet kunnen achterhalen.
Ik besloot om wat wél duidelijk was zo gedetailleerd mogelijk uit te schrijven. Dat leverde een sterk verhaal op dat veel vragen oproept over het handelen van de politie.
"Wat ik niet had verwacht, was dat de familie kritiek had"
Na maanden onderzoek was het artikel eindelijk klaar. De geïnterviewde politiecommissaris en de tweede advocaat die zich heel kritisch uitliet over de betrokken politieagenten gingen akkoord met de quotes die ik had gebruikt. Een grote opluchting. Ik was bang dat ze het verhaal in de laatste fase zouden tegenhouden of afzwakken. Wat ik niet had verwacht, was dat de familie kritiek had. Ik dacht dat ze blij zouden zijn met het resultaat; een lang artikel waarin uitgebreid aandacht werd besteed aan de omstandigheden waarin Dieumerci was gestorven.
Maar ze vonden dat ik als journalist meer stelling had moeten nemen. De politiecommissaris kreeg in hun ogen te veel ruimte voor weerwoord. En waarom had ik geen nieuwe elementen aangedragen waarmee ze de rechtszaak tegen de betrokken politiemensen konden heropenen?
Ik voerde verschillende lange telefoongesprekken met de weduwe en de zus van Dieumerci en schreef mails om alles te verduidelijken. Maar ze bleven teleurgesteld in het resultaat. Vertwijfeld bleef ik achter. Had ik mijn taak als journalist beter moeten toelichten? Was ik tijdens de gesprekken met de familie te veel meegegaan in hun theorie?
Opnieuw merkte ik hoe wankel het evenwicht soms is. Als journalist wil je het vertrouwen winnen van de mensen die een belangrijke rol spelen in je onderzoek, opdat ze medewerking verlenen. Tegelijk moet je heel duidelijk je rol afbakenen. Vooral in onderzoeken waarbij emoties een rol spelen -de weduwe en zus zijn op een heel plotse en onbegrijpelijke manier hun echtgenoot en broer verloren- is het zoeken naar dat evenwicht een moeilijke oefening"
Janine Meijer
Brussel, 15 juni 2021
- Meer info over het onderzoek.
- Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.